Madagaskar vanille

Vanille (Vanilla planifolia) is een smaakstof, die gewonnen wordt uit het fruit van een aantal orchideeënsoorten die allemaal behoren tot het geslacht Vanille. Hoewel veel mensen claimen dat het een boon is, is het botanisch gezien toch echt een bes. Het is een plant van tropische en subtropische gebieden en de oorsprong van de plant ligt ergens in zuidoost Mexico en Guatemala.

Net zoals het geval was bij de chilipeper hebben de eerste Spaanse veroveraars, onder leiding van de conquistador Hernán Cortéz, eerst zaden overgebracht naar Spanje en later naar hun andere koloniën. Vandaar heeft de productie zich verspreid. Tegenwoordig zijn de belangrijkste exportlanden Madagaskar en Réunion (ooit Bourbon genoemd). Verder wordt vanille beperkt in oostelijk Afrika geteeld, maar ook Indonesië is ondertussen een belangrijk exportland.

Het eerste deel van de wetenschappelijke naam, Vanilla, is afgeleid van de Spaanse naam voor de specerij, vainilla. Dat is een verkleinwoord van vaina, dat zowel 'vagina', 'schede' of 'peul' kan betekenen. De naam verklaart dus de vorm. Het tweede deel, planifolia, is een combinatiewoord uit het Latijn: planum is 'vlak' en folium is 'blad'.'Het beschrijft de vorm van het blad.

Het verse product bevat vanillin glucoside, een geurloze stof. Pas na het oogsten en een ingewikkeld proces van fermentatie ontstaat het aromatische vanilline. Na saffron is vanille de meest prijzige smaakmaker en dat is dan ook direct de reden dat er vaak synthetische vanille wordt gebruikt om in gerechten en dranken, zoals Coca Cola, te verwerken. Die synthetische versie wordt geproduceerd uit lignine, een complexe polymeer uit hout.

Vanille wordt voornamelijk toegepast in baksels als cake, taarten en nagerechten. De overlangs opengespleten 'vanillestokjes' laat men in water, melk of room 20 tot 30 minuten meekoken.

Toen vanille net in Europa verscheen werd uiteraard ook direct gedacht dat het wel geneeskrachtige effecten moest hebben. Men produceerde medicijnen met vanille die moesten werken als stimulant voor de zenuwen en het werd beschouwd als een afrodisiacum. Modern wetenschappelijk onderzoek lijkt aan te tonen dat de inname de gezondheid kan bevorderen doordat het bacteriën in toom weet te houden, waardoor infecties minder snel plaatsvinden. Maar ja, wie denkt aan dat soort zaken als je heerlijke gerechten eet hiermee?

Wat iedereen een beetje lijkt te zijn vergeten is dat de vanille een prachtige plant is met tere geelgroene bloemen die maar een dag in leven blijven. De bloemen wordt bevrucht door een bij die niet voorkomt buiten Centraal Amerika. Dat betekent dat men elders iedere bloem afzonderlijk moet bevruchten voordat de kostbare vanillebes kan ontstaan.

Zie ook: bourbon vanille stokjes